Od momentu wejścia w życie dyrektywy EPBD każde państwo członkowskie Unii Europejskiej będzie mieć 24 miesiące na wdrożenie klas energetycznych na świadectwach charakterystyki energetycznej. Zaplanowane wprowadzenie systemu klas na I kwartał 2026 roku zmieści się w czasie wyznaczonym w dyrektywie.
Świadectwo charakterystyki energetycznej powinno określać klasę w skali zamkniętej, stosując jedynie litery od A do G. Litera A odpowiada budynkom bez emisyjnym, a litera G odpowiada budynkom o najgorszej charakterystyce energetycznej w krajowych zasobach budowlanych w momencie wprowadzenia skali.
Zgodnie z zapisami dyrektywy zawartymi każde państwo członkowskie samodzielnie określa normy i wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej, co w przyszłości będzie ściśle związane z planami termomodernizacji, ponieważ budynki o najniższych klasach będę musiały podlegać termo renowacji.
Żeby skutecznie przeprowadzić termomodernizację zasobów budynkowych, należy określić minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej budynków (Minimum Energy Performance Standards, MEPS). Wskaźniki MEPS są używane już w wielu krajach, np. Francji, Wielkiej Brytanii, Niderlandach, Belgii. Minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków będą przydatne zwłaszcza przy realizacji powszechnej ich renowacji oraz przy planowaniu form, zakresu dofinasowania i dotacji dla inwestorów.
Oprócz ustalenia klas energetycznych w budownictwie konieczne będzie określenie ram czasowych na zrealizowanie prac, które pozwolą na przeniesienie budynku z najniższej do wyższej klasy energetycznej. Terminy będą uzależnione od kategorii budynku, w pierwszej kolejności termomodernizacji będą poddawane budynki użyteczności publicznej.
Wszystkie działania powinny być ze sobą powiązane. Propozycje klas energetycznych będzie można najprościej przygotować wykorzystując dane z serwera Ministerstwa i Rozwoju, gdzie są zarejestrowane świadectwa charakterystyki energetycznej. Należy jednak pamiętać, że do 28 kwietnia 2023 roku obowiązek podsiadania SCHE dla istniejących budynków dotyczył jedynie tych zajmowanych przez organy administracji publicznej, o powierzchni użytkowej przekraczającej 250 m2. Tym samym na serwerze znajdują się w większości SCHE dla nowych budynków oddawanych do użytkowania od 2009 roku. Bazując na tych danych można stworzyć zupełnie nierealne klasy energetyczne. Za to doskonałym źródłem oceny nieruchomości pod kątem efektywności energetycznej są audyty energetyczne budynków poddawanych termomodernizacji zgodnie z Ustawą Termomodernizacji i Remontów. Audytami energetycznymi dysponuje Bank Gospodarstwa Krajowego.
Paszport renowacji, czyli termomodernizacja budynków
Budynki mieszkalne i niemieszkalne muszą być poddane „głębokiej renowacji”, czyli termomodernizacji, tak żeby zmniejszyć ich zapotrzebowanie na energię pierwotną w porównaniu z 2020 r.
Państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki, które pozwolą w przypadku:
- budynków niemieszkalnych – do 2030 r. wyremontować 16% budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej, a do 2033 r. 26% takich budynków,
- budynków mieszkalnych – doprowadzić do zmniejszenia średniego zużycia energii pierwotnej o min. 16% do 2030 r. i co najmniej 20–22% do 2035 r. Szczególnie istotne jest, żeby 55% redukcji zużycia energii pierwotnej dotyczącej budynków mieszkalnych osiągnąć przez renowacje obiektów o najgorszych parametrach energetycznych.
Obecnie budynki odpowiadają za około 40 procent całkowitego zużycia energii w państwach członkowskich UE. Komisja Europejska szacuje, że ok. 85 % tych budynków zostało zbudowanych przed 2000 rokiem, a co najmniej 3/4 z nich ma słabą charakterystykę energetyczną. Dane te pokrywają się z kalkulacjami odnośnie do oceny efektywności energetycznej budynków w Polsce ok. 70 % z nich wymaga, kompleksowej modernizacji. Jedna trzecia unijnej emisji gazów cieplarnianych pochodzi z systemów zasilających budynki: ogrzewania, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody.
W pierwszej kolejności kompleksowa termomodernizacja powinna być przeprowadzana dla budynków, w których jest to technicznie możliwe i opłacalne ekonomicznie. Państwa członkowskie powinny przygotować programy wsparcia finansowego, zwłaszcza dla osób ubogich energetycznie.
Ślad węglowy budynków
Określając udział budynków w emisji gazów cieplarnianych, należy brać pod uwagę współczynnik globalnego ocieplenia (Global Warming Potential, GWP) w cyklu ich życia. Budynki odpowiadają bowiem za emisje gazów cieplarnianych przed okresem eksploatacji, w jego trakcie i po jego zakończeniu. Współczynnik globalnego ocieplenia obejmuje zarówno produkcję, jak i utylizację produktów budowlanych użytych do wzniesienia budynku. Sposób zaprojektowania i użyte materiały wpływają emisję. Charakterystyka całego cyklu życia budynków powinna być brana pod uwagę nie tylko w przypadku nowych obiektów, lecz także tych poddawanych renowacji.
GWP w cyklu życia powinien być umieszczony w świadectwie charakterystyki energetycznej budynku:
- od 1 stycznia 2028 r. – dla wszystkich nowych budynków o powierzchni użytkowej większej niż 1000 m2,
- od 1 stycznia 2030 r. – w przypadku wszystkich nowych budynków
Klasy energetyczne od A do G
Stworzenie klas energetycznych oraz oceny analogicznej jak przy sprzęcie AGD ma pomóc w zrozumieniu i interpretacji przedstawionych danych. W klasie A znajdą się budynki o najniższym zużyciu energii, najtańsze w utrzymaniu, na końcu skali będą nieruchomości klasy G o najsłabszej ochronie cieplnej i najgorszej kondycji technicznej.
Poza wyznaczeniem klas należy się spodziewać modyfikacji w samej metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynków. Przeanalizowano trzy możliwe do przyjęcia metody wyznaczania tej charakterystyki, to jest metodę obliczeniową statyczną (miesięczną), obliczeniową dynamiczną (godzinową) oraz pomiarową (tzw. zużyciową). Zastosowanie dynamicznej metody do obliczeń jest jak najbardziej zasadne zwłaszcza dla budynków użyteczności publicznej, w których poza godzinami pracy nie potrzeba utrzymywać obliczeniowych temperatur zarówno w systemach ogrzewania jak i chłodzenia. Zmiana Δ t nawet o 2-4 ⁰ C przyniesie wymierne oszczędności energii nawet 10-15%. Obecna metodologia bazuje na metodzie statycznej, wprowadzenie metody godzinowej to rewolucja w programach obliczeniowych i należy dać czas programistom na przygotowanie tych modyfikacji Między innymi z tego powodu istotne jest aby nasze krajowe regulacje zostały przedstawione w aktach prawnych.
Do grudnia 2025 roku wszystkie świadectwa charakterystyki energetycznej będą musiały być zgodne ze specjalną formatką opracowaną przez Komisję Europejską, wskazującą klasę charakterystyki energetycznej budynku w skali od A do G. Klasy te będą odpowiednio przeskalowane, to znaczy najwyższa klasa A będzie oznaczać budynek bezemisyjny, natomiast najniższa klasa G będzie obejmować 15% krajowych zasobów budowlanych o najgorszej charakterystyce. Ponadto państwa członkowskie będą mogły dodać nową kategorię „A+” odpowiadającą budynkom, które oprócz tego, że są budynkami o zerowej emisji, dostarczają do sieci energetycznej energię ze źródeł odnawialnych.
Wyjątki
Ocenie energetycznej nie będą poddawane budynki rolnicze i zabytkowe. Kraje Unii mogą również zdecydować, że nie będą stosować tych przepisów do budynków chronionych ze względu na ich szczególne walory architektoniczne lub historyczne, budynków tymczasowych oraz kościołów i miejsc kultu.
Nowe świadectwo charakterystyki energetycznej powinno zawierać zalecenia dotyczące racjonalnej i opłacalnej pod względem kosztów poprawy charakterystyki energetycznej, wskazywać rozwiązania służące polepszenie jakości środowiska wewnętrznego budynku oraz ocenę możliwości obniżenia kosztów eksploatacyjnych. Powyższe zalecenia przyczynią się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. W trakcie przygotowywania SCHE ocenie powinny być poddane systemy ogrzewania, systemy wentylacji, systemy klimatyzacji oraz ciepłej wody użytkowej pod kątem dostosowania do efektywniejszej pracy np. modyfikację parametrów temperaturowych czy przepływu.
Zalecenia powinny obejmować aktualną ocenę, ale także brać pod uwagę pozostały okres żywotności systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji. W zasadnych przypadkach zalecenie powinno wskazywać możliwe alternatywy wymiany systemu ogrzewania lub klimatyzacji, zgodne z celami klimatycznymi na lata 2030 i 2050, z uwzględnieniem uwarunkowań lokalnych i systemowych.
Budynki o najniższej klasie energetycznej wymagają szczególnej uwagi rządu oraz lokalnych włodarzy. Właściciele domów jednorodzinnych czy wielorodzinnych obawiają się, że będą zmuszeni do przeprowadzenia termomodernizacji, pokrywając koszty przedsięwzięcia z własnych środków. Zgodnie z zapisami dyrektywy państwa członkowskie będą musiały przygotować odpowiednie programy wsparcia, odpowiednie plany modernizacji tych budynków, tak aby wspomóc mieszkańców w przeprowadzeniu tego procesu
Na ten cel będą przeznaczone duże fundusze. W odblokowanym przez Brukselę pod koniec lutego br. KPO i funduszu spójności część pieniędzy jest dedykowana na renowację budynków. Powstanie też Społeczny Fundusz Klimatyczny z myślą o konsumentach i podmiotach wrażliwych.
Po wdrożeniu dyrektywy EPDB zarządcy czy właściciele budynków będą mogli skorzystać z dedykowanej porady jak przeprowadzić renowację budynku w sposób kompleksowy i racjonalny, czyli najpierw wykonać te działania, które zmniejszą zużycie energii, a następnie wymienić źródło ciepła na ekologiczne i dostosowane do potrzeb budynku. Będą mogli też uzyskać wsparcie w postaci doradztwa, dotyczące m.in. tego, jak sfinansować taką renowację, jakie są dostępne programy publiczne, granty, dotacje, pożyczki, z których można skorzystać.
Należy podkreślić w tym procesie ogromną rolę edukacji oraz doradców energetycznych. Stworzenie punktów konsultacyjnych to jedno, ale potencjalny beneficjent musi do niego dotrzeć, więc potrzebna jest kampania informacyjna. W Warszawie informacja o dyżurach doradców energetycznych jest wyświetlana w komunikacji publicznej.
To właśnie u doradcy można dowiedzieć się jak prawidłowo przeprowadzić termo renowację budynku i w jakiej kolejności wykonać poszczególne zadania. Należy pamiętać o kompleksowości działań w pierwszej kolejności należy ograniczyć zużycie energii poprzez ocieplenie przegród zewnętrznych (ścian, dachu, stropów, podłogi), montaż odpowiedniej stolarki okiennej czy drzwiowej, ale potem wykonać modernizację czy wymianę systemów grzewczych. Holistyczne podejście niesie za sobą mnóstwo korzyści, dla właściciela przede wszystkim niższe koszty eksploatacji budynku, dla środowiska ograniczenie smogu i emisji gazów cieplarnianych, dla społeczeństwa ograniczenie problemu ubóstwa energetycznego.
Renowacje budynków to rozwój gospodarki. Znowelizowana dyrektywa EPDB, która przyspieszy falę renowacji zasobów budowlanych, pociągnie za sobą także korzyści dla gospodarki.
Oznacza to podniesienie popytu na materiały budowlane, przede wszystkim na materiały izolacyjne, to będzie też zwiększony popyt na urządzenia grzewcze niskotemperaturowe, na przykład pompy ciepła oraz instalacje OZE takie jak panele fotowoltaiczne. Powstaną nowe fabryki, a razem z nimi nowe miejsca pracy. Ekipy budowlano remontowe oraz instalacyjne będą miały zapewnione nie będą się musiały obawiać o brak zamówień.
Starannie zaplanowane działania poprawiające efektywność energetyczną budynków przyniosą wymierne efekty zarówno dla samych mieszkańców jak i środowiska, a pozyskane fundusze z UE pozwolą na przeprowadzenie termo renowacji przy zaangażowaniu mniejszego własnego wkładu finasowego.