Przejdź do treści

Dyrektywa EPBD „budynkowa” w sprawie charakterystyki energetycznej

Po ponad dwuletnim procesie legislacyjnym dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) została podjęta. Dokument został formalnie przyjęty przez Parlament Europejski na sesji plenarnej 12 marca 2024 r., a następnie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE.

Poniżej najistotniejsze punkty dla sektora energetycznego

  • Niewiążące wycofanie „kotłów na paliwa kopalne”. Zgodnie z przepisami zawartymi w dyrektywie od 2025 r. powinny zniknąć wszelkie formy finansowego wsparcia do instalowania ” kotłów zasilanych paliwami kopalnymi instalowanych jako samodzielne”. Od dnia 1 stycznia 2025 r. mogą zostać zainstalowane jedynie kotły, które zostały wybrane do inwestycji przed 2025 r. Ponadto do 2040 r. państwa członkowskie powinny dążyć do stopniowego wycofywania „kotłów na paliwa kopalne”. Komisja Europejska wyda wytyczne jaka jest definicja „kotła na paliwa kopalne”. Przepisy dotyczące powyższych zagadnień są zawarte w art. 13, 17 i załączniku II
  • Transformacja budynków w budynki zeroemisyjne. Od 2030 r. wszystkie nowe budynki muszą być zeroemisyjne, tj. wymagają zerowej lub bardzo niskiej ilości energii, wytwarzając na miejscu zerową emisję dwutlenku węgla z paliw kopalnych. Użytkowana energia musi pochodzić ze źródeł odnawialnych lub źródeł bezemisyjnych. Do 2050 r. istniejące zasoby budowlane muszą zostać zmodernizowane i odpowiadać minimalnym normom charakterystyki energetycznej – tak aby stały się budynkami bezemisyjnymi. Zgodnie z art. 14 nadal powinno być możliwe zapewnienie wsparcia finansowego do instalacji hybrydowych systemów grzewczych ze znacznym udziałem energii odnawialnej, do których należą do np. połączenie kotła z energią słoneczną termiczną (kolektory słoneczne) lub z pompą ciepła. Instalacje hybrydowe mogą funkcjonować w układach, gdzie eksploatacja pompy ciepła w niskich temperaturach zewnętrznych jest mało efektywna pod kątem sprawności oraz ekonomii i w takim przypadku optymalnym rozwiązaniem jest źródło szczytowe.

Definicje budynków

„Budynek bezemisyjny” oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej, określonej zgodnie z załącznikiem I, wymagający prawie zerowej lub bardzo niskiej ilości energii, wytwarzający na miejscu zerowe emisje dwutlenku węgla z paliw kopalnych i wytwarzający zerową lub bardzo niską ilość emisji gazów cieplarnianych z eksploatacji, zgodnie z art. 11.

„Budynek o zerowej emisji” nie powinien powodować żadnych emisji dwutlenku węgla z paliw kopalnych. Budynek bezemisyjny, powinien, jeżeli jest to wykonalne z ekonomicznego i technicznego punktu widzenia posiadać automatykę w oparciu o pomiary zewnętrzne i umożliwiać elastyczne dostosowywanie, wykorzystanie oraz wytwarzanie lub magazynowanie energii. Przepisy są zawarte– art. 2, 7, 8 i 11

Kalendarium:

Od 1 stycznia 2028 r. nowe budynki będące własnością instytucji publicznych muszą być budynkami zeroemisyjnymi.

Od 1 stycznia 2030 r. wszystkie nowe budynki muszą być budynkami zeroemisyjnymi.

Pytanie co oznacza, że do 2050 r. wszystkie budynki powinny być budynkami zeroemisyjnymi. Państwa członkowskie są zobligowane, aby zapewnić całkowite roczne zużycie energii pierwotnej w nowym lub odnowionym do standardu bezemisyjnego budynku było pokrywane z:

  • energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu, spełniającej kryteria określone w art. 7 dyrektywy 2018/2001 w sprawie odnawialnych źródeł energii
  • zgodnie z artykułem 22 energia odnawialna z sieci wykorzystywanych w systemach ciepłowniczych jest uważana za wytworzoną na miejscu
  • energii ze źródeł odnawialnych dostarczanej przez społeczność energetyczną działającą w zakresie energii odnawialnej w rozumieniu art. 22 dyrektywy 2018/2001 w sprawie odnawialnych źródeł energii
  • energii z efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego zgodnie z art. 26 ust. 1 dyrektywy 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej; lub energii ze źródeł zdekarbonizowanych
  • Krajowy plan renowacji budynków – przepisy zawarte w art. 3 i załącznik II

W celu przekształcenia zasobów budowlanych w budynki bezemisyjne każde państwo członkowskie ma przygotować krajowe plany renowacji budynków Plan powinien obejmować budynki mieszkalne i niemieszkalne, zarówno publiczne jak i prywatne.

Każdy krajowy plan renowacji budynków powinien zawierać:

  • przegląd krajowych zasobów budowlanych dla różnych typów budynków, w tym przypadku w Polsce źródłem będzie rejestr świadectw charakterystyki energetycznej budynków prowadzony przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii,
  • plan działania zawierający cele krajowe i wymierne wskaźniki postępu
  • przegląd wdrożonych i planowanych polityk i działań, wspierających realizację planu działania zgodnie z lit. b)
  • określenie potrzeb inwestycyjnych w zakresie wdrożenia krajowego planu renowacji budynków
  • progi emisji gazów cieplarnianych i rocznego zapotrzebowania na energię pierwotną nowego lub odnowionego budynku bezemisyjnego zgodnie z art. 11
  • minimalne normy charakterystyki energetycznej budynków niemieszkalnych zgodnie z art. 9 ust. 1

Co pięć lat każde państwo członkowskie powinno przygotowywać i przedkładać Komisji projekt krajowego planu renowacji budynków. Pierwszy termin to 31 grudnia 2025 r., kiedy to państwa członkowskie powinny przedłożyć Komisji pierwszy wstępny plan.  Ostateczna wersja powinna wpłynąć do Komisji do dnia 31 grudnia 2026 r.

  • Promocja systemów niskotemperaturowych i wykorzystujących energię słoneczną. Świadectwa charakterystyki energetycznej i przeglądy powinny rekomendować rozwiązania w zakresie bardziej efektywnej i optymalnej pracy systemu grzewczego. W miarę możliwości technicznych powinny być stosowane systemy zasilania układów ogrzewanie niskotemperaturowe, które charakteryzują się wyższą sprawnością. Ponadto budynki powinny być stopniowo wyposażane w systemy OZE zasilane energią słoneczną takie jak instalacje fotowoltaiczne lub kolektory słoneczne.

Państwa członkowskie powinny zapewnić rozmieszczenie odpowiednich instalacji energii słonecznej, jeżeli jest to technicznie odpowiednie oraz wykonalne z ekonomicznego i funkcjonalnego punktu widzenia, w następujący sposób:

Kalendarium

  • do dnia 31 grudnia 2026 r. – na wszystkich nowych budynkach publicznych i niemieszkalnych o powierzchni użytkowej większej niż 250 m2;
  • na wszystkich istniejących budynkach użyteczności publicznej o powierzchni użytkowej większej niż:

2 000 m2 do dnia 31 grudnia 2027 r.

750 m2 do dnia 31 grudnia 2028 r.

250 m2 do dnia 31 grudnia 2030 r.

  • do dnia 31 grudnia 2027 r. – w odniesieniu do istniejących budynków niemieszkalnych o powierzchni użytkowej większej niż 500 m2, w przypadku, gdy budynek jest poddawany poważniejszemu remontowi lub działaniom wymagającym pozwolenia administracyjnego na remont budynku
  • do dnia 31 grudnia 2029 r. – na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych
  • do 31 grudnia 2029 r. na wszystkich nowych zadaszonych parkingach fizycznie przylegających do budynków

Państwa UE powinny ustanowić ramy zapewniające niezbędne działania administracyjne, techniczne i finansowe w celu wsparcia wprowadzania energii słonecznej w budynkach, w tym w połączeniu z systemami technicznymi budynku lub efektywnymi systemami ciepłowniczymi

  •  W dyrektywie zostały zawarte wytyczne w zakresie udostępniania danych. Właściciele, najemcy i zarządcy budynków powinni mieć bezpośredni dostęp do danych o systemach wyposażenia budynku, które za ich zgodą mogą być udostępniane stronie trzeciej. Obejmuje to wszystkie informacje dotyczące charakterystyki energetycznej elementów budynku, instalacji sanitarnych, systemów automatyki i sterowania budynków, liczników, urządzeń pomiarowych i kontrolnych. Zdarzają się przypadki, że podmioty próbują udostępniać takie dane za opłatą, tłumacząc się pracochłonnością. Tymczasem zarządca budynku katalog danych przygotowuje raz i zmienia go tylko w przypadku wykonania działań zmieniających charakterystykę energetyczna nieruchomości. Powyższe przepisy zostały zawarte w art. 16.   
  • Gotowość budynków do obsługi systemami inteligentnego zarządzania – Wyposażenie budynków w systemy zarzadzania energią przyniesie wymierne korzyści oraz oszczędności emisji CO 2 i kosztów eksploatacji. Komisja w celu uzupełnienia niniejszej dyrektywy podejmie działania pozwalające na stworzenie wspólnego unijnego systemu oceny gotowości budynków do obsługi inteligentnym zarzadzaniem. W pierwszej fazie do dnia 30 czerwca 2026 r. Komisja przedłoży Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z testowania i wdrażania wskaźnika gotowości budynków do obsługi inteligentnego zarządzania na podstawie dostępnych wyników krajowych faz testów i innych odpowiednich projektów, a następnie do dnia 30 czerwca 2027 r. przygotuje akt delegowany uzupełniający niniejszą dyrektywę, nakładając wymóg stosowania wspólnego unijnego systemu oceny gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci w odniesieniu do budynków niemieszkalnych o znamionowej mocy użytecznej dla systemów ogrzewania, systemów klimatyzacyjnych, systemów połączonego ogrzewania i wentylacji pomieszczeń, lub systemy łączonej klimatyzacji i wentylacji o mocy powyżej 290 kW.  Przepisy zostały zawarte w art.15
  • Punkty kompleksowej obsługi w zakresie charakterystyki energetycznej budynków – przepisy zostały zawarte w art. 18 Państwa członkowskie powinny zapewnić utworzenie i funkcjonowanie systemów pomocy technicznej, w tym za pośrednictwem punktów kompleksowej obsługi w zakresie charakterystyki energetycznej budynków, skierowanych do wszystkich podmiotów zaangażowanych w renowację budynków, między innymi właścicieli domów oraz podmiotów administracyjnych, finansowych i gospodarczych, takich jak MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwa.

 Rekomendowane instrumenty pomocy technicznej:

  • dostarczanie gospodarstwom domowym, MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwom, oraz instytucjom publicznym usprawnionych informacji na temat możliwości i rozwiązań technicznych i finansowych wspomagających transformację energetyczna
  • zapewnienie całościowego wsparcia wszystkim gospodarstwom domowym, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym i budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej;
  • Inspekcje – art. 23 i 24

Państwa członkowskie powinny przygotować niezbędne działania w celu ustanowienia regularnych przeglądów dostępnych części systemów ogrzewania, systemów wentylacji i systemów klimatyzacji, w tym wszelkich ich kombinacji, o znamionowej mocy użytecznej powyżej 70 kW.

Państwa UE mogą przygotować odrębne systemy kontroli systemów mieszkalnych i niemieszkalnych.

Systemy powinny być poddawane przeglądom co najmniej raz na pięć lat. Układy z generatorami o znamionowej mocy użytecznej powyżej 290 kW powinny być poddawane przeglądom co najmniej raz na trzy lata.

Przegląd powinien obejmować ocenę generatora lub generatorów, pomp obiegowych oraz w stosownych przypadkach, części składowych systemów wentylacji, systemów dystrybucji powietrza i wody, systemów równoważenia hydraulicznego i systemów sterowania.

          Inspekcja powinna obejmować w uzasadnionych przypadkach podstawową ocenę możliwości ograniczenia zużycia paliw kopalnych na miejscu, na przykład poprzez integrację energii odnawialnej, zmianę źródła energii lub wymianę lub dostosowanie istniejących systemów.

Sprawozdanie z kontroli powinno się sporządzać po każdym przeglądzie systemu ogrzewania, systemu wentylacji lub systemu klimatyzacji. Sprawozdanie z kontroli powinno zawierać wynik przeglądu przeprowadzonego zgodnie z art. 23 i zalecenia dotyczące racjonalnej pod względem kosztów poprawy charakterystyki energetycznej kontrolowanego systemu.

Wejście w życie, transpozycja i przegląd – art. 28, 35 i 37

  • Charakterystyka Energetyczna Budynku oraz klasy energetyczne Dyrektywa obliguje państwa członkowskie do opracowania maksymalnego progu charakterystyki energetycznej budynków niemieszkalnych, gdzie określony procent zasobów może ten próg przekroczyć i zapewniło procentowy spadek zużycia energii pierwotnej w budynkach mieszkalnych. Wprowadzenie klas energetycznych budynków oraz paszportu renowacji. To zagadnienie z uwagi na szeroki zakres zostanie szczegółowo omówione w kolejnym artykule.

W dyrektywie EPBD zawarto szereg zobowiązań, ale należy pamiętać, że Polska pozyska ogromne środki finansowe na ich realizacje. Obecnie program Czyste Powietrze w znacznym stopniu jest dofinasowany z KPO, a Urzędy Marszałkowskie mają subwencje na stworzenie punktów konsultacyjnych i zatrudnienie ekodoradców. Edukacja oraz fachowa pomoc techniczna oraz możliwość uzyskania specjalistycznej porady czy pomoc w wypełnieniu wniosku o dofinasowanie niewątpliwie przyspieszy procesy transformacji energetycznej.