Rynek Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów na świecie. Z jednej strony mamy systematycznie zwiększające się zapotrzebowania na energię, podwyżkę cen paliw kopalnych z drugiej strony wzrost świadomości społecznej w aspekcie dbałości o środowisko i jakość powietrza. Wszystkie te elementy determinują, że coraz więcej państw decyduje się na wspieranie inwestycji w OZE. Należy też pamiętać, że energetyka odnawialna to nie tylko ochrona środowiska, ale przede wszystkim bezpieczeństwo energetyczne.
Roczny raport za 2022 rok podsumowujący rynek produkcji energii elektrycznej z OZE w Polsce, jednoznacznie wskazuje jako lidera instalacje fotowoltaiczne, na drugim miejscu znajduje się energetyka wiatrowa.
Rekordową sprzedaż w 2022 roku odnotował rynek pomp ciepła w 2022 roku, największą popularnością cieszyły się pompy powietrze/powietrze, które mogą być wykorzystane zarówno do ogrzewania jak i chodzenia. Na kolejnych miejscu znalazły się pompy powietrze/woda. W dalszym ciągu najmniej Polaków decyduje się na montaż gruntowych pomp ciepła. Taki ranking niewątpliwie jest spowodowany ceną urządzeń. Rośnie ilość montowanych przydomowych magazynów energii. W raporcie odnotowano montaż 2000 sztuk magazynów energii i to jeszcze w okresie przed pojawieniem się dotacji w programie Mój Prąd 5.0.
Prognozy rynku OZE na rok 2023 szacowały, że moc zainstalowanych instalacji fotowoltaicznych przekroczy 50 GW.
Niewątpliwie do tak dynamicznego wzrostu zakupu OZE przyczyniły się dofinasowania, dotacje, nisko oprocentowane pożyczki oraz inne instrumenty zachęty.
Perspektywy rozwoju rynku OZE w kolejnych latach są nadal obiecujące.
Wśród głównych czynników które są katalizatorem wzrostu znajdują się:
- Wzrost globalnej świadomości ekologicznej. Coraz więcej ludzi zdaje sobie sprawę z wpływu emisji gazów cieplarnianych na środowisko i klimat, co przyczynia się do większego zainteresowania OZE. Politycy i decydenci podejmują również działania na rzecz poprawy stanu środowiska, co korzystnie wpływa na rozwój rynku OZE w przyszłości.
- Spadek kosztów produkcji energii z OZE. W ciągu ostatnich kilku lat koszty produkcji energii z OZE znacznie zmalały, co czyni ją bardziej konkurencyjną w porównaniu z tradycyjnymi źródłami energii. Ceny energii słonecznej i wiatrowej spadły o ponad 80 proc. w ciągu ostatniej dekady, a wygląda na to, że spadek ten dalej będzie kontynuowany.
- Inwestycje i zachęty rządowe. Rządy na całym świecie udzielają coraz większych zachęt i inwestycji dla projektów OZE, co sprzyja ich rozwojowi. Wiele krajów wprowadza również cele związane z redukcją emisji gazów cieplarnianych, co przyczynia się do wzrostu udziału OZE w miksie energetycznym.
- Postęp technologiczny. Rozwój technologii związanych z OZE, takich jak magazynowanie energii, sieci inteligentne i systemy zarządzania energią, pozwala na lepszą integrację OZE w sieci energetycznej, tym samym zwiększając efektywność wszystkich jego źródeł.
W Polsce działa szereg programów ogólnopolskich i lokalnych wspierających inwestycje w OZE. Znaczna część dotacji jest skierowana do indywidualnych odbiorców, są to takie programy jak Mój Prąd czy Czyste Powietrze, w których dofinansowanie uzyskuje się z NFOŚ i GW. Często samorządy przygotowują swoje regionalne programy dotacyjne (Warszawa i Kraków miały programy dla mieszkańców na wymianę kotłów węglowych). Cieszy fakt, że nie tylko duże aglomeracje oferują dofinasowanie na likwidację „kopciuchów” czy inwestycje w OZE, podwarszawskie miejscowości takie jak Otwock czy Wiązowna w miarę możliwości budżetowych również finansowały takie przedsięwzięcia. W Myszyńcu do wniosku gminy o sfinansowanie instalacji PV na budynkach użyteczności publicznej zostały dołączone aplikacje indywidualnych mieszkańców. Takich przykładów na pewno znajdziemy mnóstwo w całej Polsce.
Niewątpliwie trudniej o dotacje jest mieszkańcom budynków wielorodzinnych, zwłaszcza jeżeli przedmiotem zakupu mają być tylko panele fotowoltaiczne, a nie kompleksowa termomodernizacja budynku, gdzie OZE jest jednym z elementów projektu.
Wraz z ostatnią nowelizacją ustawy termomodernizacji i remontów w grudniu 2021 roku pojawił się grant OZE, a wraz z nim pojęcie prosumenta lokatorskiego.
Grant OZE pokrywa 50 % kosztów netto inwestycji i przysługuje inwestorowi realizującemu przedsięwzięcie polegające na zakupie, montażu, budowie lub modernizacji instalacji odnawialnego źródła energii.
Adresatami programu są właściciele lub zarządcy budynków wielorodzinnych.
Z grantu OZE mogą korzystać inwestorzy bez względu na status prawny, z wyłączeniem jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, a więc beneficjentem mogą zostać:
- wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe
- jednostki samorządu terytorialnego
- towarzystwa budownictwa społecznego
- społeczne inicjatywy mieszkaniowe
- spółki prawa handlowego
- osoby fizyczne
Grant OZE przysługuje, jeśli:
- przedmiotem przedsięwzięcia jest:
- zakup, montaż lub budowa nowej instalacji odnawialnego źródła energii lub
- modernizacja instalacji odnawialnego źródła energii, w wyniku której zainstalowana moc instalacji wzrośnie o co najmniej 25 proc.
- dofinasowaniem będą też objęte instalacje wspomagające – magazyny energii, a także elementy infrastruktury niezbędne do funkcjonowania instalacji OZE.
- instalacja odnawialnego źródła energii, której dotyczy przedsięwzięcie OZE będzie wytwarzała energię na potrzeby budynku będącego przedmiotem przedsięwzięcia
- przedsięwzięcie OZE nie zostało rozpoczęte.
- przedsięwzięcie nie wyrządza poważnych szkód dla celów środowiskowych oraz spełnia kryteria horyzontalne.
Grant OZE przeznaczony jest na refinansowanie kosztów netto inwestycji i może być też udzielany jako pomoc de minimis, jeśli inwestor prowadzi w tym budynku działalność gospodarczą.
Jeśli w budynku będącym przedmiotem przedsięwzięcia OZE znajdują się powierzchnie użytkowe służące celom innym niż mieszkalne lub wykonywaniu zadań publicznych przez organy administracji publicznej, wysokość grantu OZE stanowi iloczyn kwoty tego grantu i wskaźnika udziału powierzchni użytkowej służącej celom mieszkalnym i wykonywaniu zadań publicznych przez organy administracji publicznej w powierzchni użytkowej budynku.
Wnioski o przyznanie grantu można składać w BGK do 30 czerwca 2026 r.
Korzystając z grantu można zasilić w energię elektryczną wyprodukowaną za pośrednictwem OZE zarówno części wspólne nieruchomości jak i indywidulane mieszkania. Wtedy mamy do czynienia z prosumentem lokatorskim
Zarządca budynku wielolokalowego może zainstalować fotowoltaikę na dachu lub na innej części nieruchomości np. na balkonie i tak wytwarzaną energią elektryczną zasilać lokale mieszkalne.
Aby zostać prosumentem lokatorskim należy spełnić następujące warunki:
- mikroinstalacja ma być umiejscowiona na budynku wielolokalowym (np. dach, balkon, elewacja)
- moc mikroinstalacji nie może być większa niż moc przyłączeniowa całego budynku wielolokalowego (części wspólnej i indywidualnych lokali razem)
- budynek musi posiadać przeważającą funkcję mieszkalną
Dzięki programowi mieszkańcy budynków wielorodzinnych będą ponosić niższe koszty zakupu energii, a sam zakup OZE zostanie dofinansowany w 50%.
Bilansowanie energii w budynku wielolokalowym jest procesem, w którym energia elektryczna zużywana przez różne mieszkania w budynku jest mierzona a następnie rozliczana na poszczególne lokale.
Prosument indywidualny/lokatorski, którego mikroinstalacja OZE (czyli maksymalnie o mocy do 50 kW) przyłączona jest do części wspólnej budynku wielolokalowego, otrzymuje całość wynagrodzenia za energię na wskazane przez siebie konto.
Rozliczenie energii składa się z dwóch etapów:
Auto konsumpcja to energię wytworzona i zużytą w ciągu tej samej godziny. W takim przypadku prosument indywidualny/lokatorski nie płaci jej ceny ani nie wnosi zmiennych opłat związanych z jej dystrybucją.
Nadwyżki godzinowe (czyli powstające w sytuacji, gdy energii wytworzonej w ciągu godziny jest więcej niż zużytej w tym samym czasie) są przeliczane przez sprzedawcę na depozyt prosumencki po miesięcznej cenie rynkowej (a od 1 lipca 2024 cenie godzinowej), a następnie wypłacane w 100% na wskazane konto na koniec danego okresu rozliczeniowego.
Więcej informacji na temat dofinansowania można znaleźć na stronach Banku Gospodarstwa Krajowego.