Transformacja energetyczna w Polsce i Unii Europejskiej to nie tylko rozwój zielonych technologii, ale także zmiany na rynku pracy. Powstają nowe zawody, których wcześniej nie znaliśmy. Jednym z nich jest Ekodoradca czy Doradca Energetyczny– osoba łącząca wiedzę techniczną, kompetencje społeczne i bieżącą znajomość przepisów. Doradca to Twój przewodnik w gąszczu „zielonych technologii”, osoba wspierająca obywateli i lokalne społeczności w przechodzeniu na czystą energię.
Zawód Ekodoradcy staje się coraz bardziej popularny i niezbędny w procesie przechodzenia na systemy OZE, a przede wszystkim w podjęciu decyzji o rezygnacji z eksploatowania urządzeń zasilanych paliwami kopalnymi. Unia Europejska wspiera zielone technologie oferując szereg zachęt finansowych w postaci grantów, dotacji czy pożyczek na preferencyjnych warunkach, ale oczekuje wymiernych efektów. Do 2030 roku udział OZE w systemach ogrzewania i chłodzenie oraz przy produkcji prądu ma wynieść 42,5%.
W dużych aglomeracjach, gdzie mamy Miejskie Sieci Ciepłownicze tzw. ciepło sieciowe osiągnięcie wyznaczonego celu wydaje się realne. Przedsiębiorstwa produkujące i sprzedające czynnik grzewczy zgodnie z prawem energetycznym mają dążyć do dekarbonizacji, a jednym ze sposobów jest zwiększanie udziału OZE w miksie energetycznym. Problem będzie w mniejszych miasteczkach czy na obszarach wiejskich, gdzie nadal dominują kotły na paliwo stałe i osiągnięcie wyznaczonego celu będzie ogromnym wyzwaniem.
W programach ogólnopolskich oraz gminnych nie brakuje wsparcia finansowego. Dostępne są programy dotacyjne takie jak „Czyste Powietrze”, „Stop Smog”, „Mój Prąd”, lokalne inicjatywy, ale często nie ma kompetentnych osób, którzy pomogą mieszkańcom przejść przez formalności, dobrać optymalne rozwiązania i właściwie wykorzystać dostępne środki.
Dlatego Ekodoradcy stają się kluczowi tam, gdzie teoretyczne merytoryczne wsparcie nie dociera. To właśnie dzięki ich pracy w miejscowościach w których są zatrudnieni widać wyraźnie lepsze wyniki w wymianie źródeł ciepła czy realizacji inwestycji OZE.
W pracy doradcy można wyróżnić kilka priorytetowych zadań.
Doradztwo techniczne do którego można zaliczyć indywidualne spotkania z różnymi grupami interesariuszy dotyczące doboru źródeł ciepła, montażu instalacji fotowoltaicznej, czy przeprowadzenia procesu kompleksowej termomodernizacji. Zadania te są też często realizowane w trakcie pełnienia dyżurów w lokalnych punktach doradztwa.
Wsparcie w pozyskiwaniu dotacji do których można zaliczyć informowanie oraz pomoc w wypełnianiu wniosków o dofinasowanie i płatność przy aplikacji do popularnych programów dotacyjnych takich jak „Czyste Powietrze”, „Mój Prąd”. Wskazywanie możliwości łączenia różnych instrumentów wsparcia lokalnych programów z programami ogólnopolskimi oraz ulgą termomodernizacyjną.
Edukacja to promowanie proekologicznych zachowań, docieranie do różnych grup mieszkańców w trakcie pikników, spotkań seniorów, również w czasie zajęć w szkołach i świetlicach. Informowanie jak można bezkosztowo zmniejszać zużycie energii cieplnej i elektrycznej. Organizowanie konkursów czy akcji wymiany odpadów na choinki czy sadzonki.
Kontrole palenisk to także obszar obowiązków Ekodoradców związany z aktywnym wdrażaniem uchwał antysmogowych. Często osoby zatrudnione na tym stanowisku kontrolują źródła ciepła i paleniska. W większych aglomeracjach obowiązki te realizuje Straż Miejska i doradcy często współpracują ze służbami miejskimi. W trakcie wykonywania kontroli jest również okazja do poinformowania mieszkańców o możliwości uzyskania dofinasowania do wymiany nieefektywnego źródła ciepła.
Tworzenie strategii ochrony powietrza to współpraca z lokalnymi włodarzami przy tworzeniu programów wspierających działania wymiany źródeł ciepła i termomodernizacyjne na danym terenie. Czasami w ramach obowiązków Ekodoradca zarządza bazą CEEB.
Pojawia się pytanie kto może zostać Ekodoradcą jakie powinien mieć cechy charakteru i kompetencje. Jest to przede wszystkim praca w terenie i z ludźmi, dlatego bardzo cenne są umiejętności komunikacyjne oraz nieszablonowe, indywidulane podejście do mieszkańców. Doradca często może spotykać się z ubóstwem energetycznym i wtedy empatia oraz zrozumienie trudnej sytuacji jest praktycznie niezbędne. Dla profesjonalistów z branży energetycznej to doskonała szansa na rozwój Wykształcenie techniczne w dziedzinie budownictwa czy instalacji sanitarnych będzie atutem, znajomość prawa w zakresie przepisów ochrony środowiska przyda się codziennie w pracy każdego Ekodoradcy. Umiejętności komunikacyjne i organizacyjne będą pomocne przy prowadzeniu spotkań, edukacyjnych i dostosowaniu przekazu do konkretnej grupy. Współpraca z samorządami i lokalnymi mediami może umożliwić szybsze i szersze docieranie do grup interesariuszy.
Dla firm z branży energetycznej Ekodoradca może stać się kluczowym partnerem. Może on wspierać proces inwestycyjny, edukować lokalnych klientów i ułatwiać montaż nowoczesnych instalacji.
Zielona transformacja generuje ogromne zapotrzebowanie na nowe kompetencje, rynek pracy potrzebuje ogromnej rzeszy specjalistów. Szacuje się, że do 2030 roku powstanie w Polsce ok 300 tysięcy miejsc pracy w sektorze OZE i pokrewnych branżach związanych z fotowoltaiką, termomodernizacją i elektromobilnościa. Zwiększa się popyt na specjalistów ESG, audytorów, inspektorów ochrony środowiska.
Poszczególne gminy w których są wdrażane ustawy antysmogowe, poszukują osób na stanowiska Ekodoradców. Często wynagrodzenie tych pracowników jest finansowane ze środków KPO. Na terenie Mazowsza jest realizowany projekt „Mazowsze bez Smogu”. Pozwoliło to w Gminie Michałowice na zatrudnienie doradcy na okres od 1 stycznia 2024 do końca 2028 roku, a wartość projektu wyniosła ponad 169 mln zł. Oczywiście dofinasowaniem oprócz stworzenia nowego miejsca pracy i zapewnienia wynagrodzenia objęta jest możliwość zakupu specjalistycznego sprzętu takiego jak kamera termowizyjna, dron czy samochód elektryczny.
Podobne projekty realizują Wieliczka, Dobczyce, Szczawnica, Lipinki, Radgoszcz czy Podegrodzie — wszystkie korzystają z unijnego programu “Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021–2027”.
Sieć doradców w Małopolsce liczy ponad 230 fachowców, co znacząco przekłada się na skuteczność i tempo transformacji energetycznej. Statystyki nie pozostawiają złudzeń. W gminach z Ekodoradcami wskaźnik wymiany źródeł ciepła jest wielokrotnie wyższy niż w innych miejscowościach. W Małopolsce liczba termomodernizacji wzrosła pięciokrotnie, a montaż instalacji OZE dziesięciokrotnie w porównaniu z poprzednim rokiem. Doradcy wspierają gminy w przeprowadzaniu kontroli przestrzegania uchwał antysmogowych na przykład w 2020 roku w Małopolsce przeprowadzono 16,7 tys. kontroli, podczas których wykryto spalanie śmieci i niedozwolonych substancji w trakcie co dziesiątej kontroli.
W Gminie Piekary Śląskie Ekodoradca od kwietnia 2022 roku udzielił już prawie 500 porad mieszkańcom. Ponadto przygotowano 20 spotkań edukacyjnych dla uczniów, w których udział wzięło ponad 420 dzieci. To pokazuje, że taka usługa to realna i licznie wykorzystywana pomoc
Przykład Gminy Szczawnica pokazuje, jak może działać taki specjalista na konkretnym terenie. Wdrożono tam projekt finansowany z „Funduszy Europejskich dla Małopolski 2021–2027” o wartości ponad 558 tys. zł, w ramach którego zatrudnia się ekodoradcę na pełen etat na trzy lata. Do jego zadań należy między innymi prowadzenie stacjonarnego punktu obsługi mieszkańców, organizowanie kampanii edukacyjnych, monitorowanie ubóstwa energetycznego oraz pomoc przy zbieraniu i rozliczaniu dotacji. Dzięki wyposażeniu ekodoradcy w sprzęt diagnostyczny, jak kamera termowizyjna czy miernik wilgotności drewna, działania są nie tylko informacyjne, ale także praktyczne i eksperckie
Wojewódzki Program Ochrony Powietrza rekomenduje wydzielanie co najmniej jednego procenta budżetu gminy na działania w tym obszarze, w tym na zatrudnienie ekodoradców.
Osoba zatrudniona na tym stanowisku może więc liczyć na stabilne finansowanie (projektowe lub budżetowe), możliwość pracy w różnych regionach, a także na osobisty rozwój poprzez szkolenia, współpracę międzygminną, udział w projektach infrastrukturalnych.
Praca Ekodoradcy ma realny wpływ na sektor energetyczny przyczyniając się do wzrostu efektywności realizacji inwestycji OZE i projektów termomodernizacyjnych co ma bezpośrednie przełożenie na obniżenie emisji CO₂ i poprawę jakości powietrza. Doradcy ułatwiają wdrożenie lokalnych strategii antysmogowych i środowiskowych, podnosząc realizację założeń unijnych i krajowych. Wspierają rozwój zielonej gospodarki na poziomie lokalnym, budując kompetencje i potencjał społeczności.
Ekodoradca – to nowy zawód, który zmienia energoświadomość na lepsze